Programma 6 Sociaal Domein

Wat gebeurde er om ons heen?

Wij geven per onderwerp weer wat de ontwikkelingen waren die speelden in 2024.

Leefstijl en preventie

Er is veel aandacht voor vroegtijdige signalering van risicovolle situaties en tijdige interventie ter voorkoming van zwaardere ondersteuning en zorg. De focus op bestrijding van ziekte en intensieve ondersteuning wordt steeds vaker verlegd naar behoud van gezondheid en eigen kracht door aanpassing van leefstijl en preventie en inzet op een gezonde leefomgeving. In de Hoeksche Waard werkten we aan de doelstellingen van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA). We focussen daarbij op preventie en een sterke sociale basis. Wij ontvingen voor de uitvoering van deze akkoorden financiële middelen vanuit het Rijk, namelijk de Brede Spuk en via centrumgemeente Nissewaard de Spuk IZA.

Wetgeving

Nieuwe wetgeving leidt ook de komende jaren tot extra taken voor gemeenten in het sociaal domein. Er wordt landelijk gewerkt aan een wetswijziging Wmo om de eigen bijdrage voor de Wmo inkomensafhankelijk te maken. Daarnaast wordt het woonplaatsbeginsel toegevoegd aan de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Hiermee worden gemeenten zelf verantwoordelijk voor de inwoners die de voorziening beschermd wonen nodig hebben. Deze verantwoordelijkheid ligt nu bij centrumgemeente Nissewaard.

Na de decentralisaties van 2015 zijn de taken en de verantwoordelijkheden van gemeenten in het sociaal domein al fors toegenomen. Om deze taken goed uit te kunnen voeren, zijn de budgetten, die het Rijk beschikbaar stelt voor de uitvoering van deze taken, ontoereikend. Gemeenten zoeken, in toenemende mate, een balans tussen een goede invulling van de verantwoordelijkheid voor kwetsbare en minder zelfredzame inwoners en, aan de andere kant, een verantwoorde beheersing van de uitgaven.

Druk op het zorgstelsel

De druk op het zorgstelsel is groot door personeelstekort en toenemende werkdruk, de dubbele vergrijzing en toenemende hulpvraag. Hulpvragen worden complexer en de kosten stijgen. Het aantal vrijwilligers en mantelzorgers daalt, terwijl het beroep op hen alleen maar toeneemt. Dit geeft risico op uitval en overbelasting. De kosten voor de zorg zijn in 2024 ook fors gestegen als gevolg van CAO-stijgingen. In combinatie met de dubbele vergrijzing, steeds complexere hulpvragen en steeds minder mantelzorgers en vrijwilligers leiden deze ontwikkelingen tot een toenemend gebruik van de Wmo en Jeugdhulp. 

Om de Wmo beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar te houden, heeft de raad in 2024 het kader vastgesteld voor het transformeren van de Wmo. Op basis daarvan voeren we maatregelen uit.

Jeugdhulp

De vraag naar jeugdhulp is onverminderd hoog. De hoeveelheid jeugdigen die een beroep doen op jeugdhulp is ook in 2024 gestegen, evenals de kosten. De oorzaken van de stijging van kosten liggen vooral bij landelijke ontwikkelingen zoals de tariefstijgingen in de zorg en het verkleinen van de behandelgroepen. De blijvende stijging van aantallen als kosten vraagt om het maken van keuzes. Zo heeft de gemeenteraad in 2024 onder andere besloten om het lokale team te versterken en meer professionals toe te voegen om zelf meer ondersteuning te kunnen bieden en minder door te verwijzen naar jeugdhulpaanbieders. Ook in het komende jaar zullen er keuzes voorgelegd worden aan de gemeenteraad die zullen landen in een vernieuwde verordening jeugdhulp.

In 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd (2023-2028) vastgesteld. Deze landelijke agenda heeft als doel knelpunten in de jeugdzorg structureel aan te pakken. Een ander doel is het jeugdzorgstelsel financieel houdbaar maken voor de toekomst. Parallel aan de Hervorminsagenda Jeugd is er het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming (2026-2031). Dit is een flinke, landelijke, transformatie in de kind- en gezinsbescherming waar nu al de nodige voorbereidingen op nodig zijn.

Samen met onze maatschappelijke partners en inwoners werken we aan een positief opgroei- en opvoedklimaat. We zetten in op doorontwikkeling van onze lokale teams en werken we naar een integrale, gebiedsgerichte 0-100 dienstverlening. Waarbij zorg zo lang als nodig, maar zo kort als mogelijk ingezet zal worden en zich richt op het versterken van de eigen kracht en de eigen kracht van de samenleving.

Wmo

Ook de uitgaven voor begeleiding, huishoudelijke ondersteuning en hulpmiddelen nemen toe. Tegelijkertijd lopen de personele tekorten in de ondersteuning en zorg op. Met name het abonnementstarief vanaf 2019 heeft geleid tot een stijgend gebruik van de huishoudelijke hulp. Hierdoor staat de beschikbaarheid van Wmo-voorzieningen onder druk. Landelijk wordt er gewerkt aan een eigen bijdrage op basis van inkomen en vermogen vanaf 2027. Op basis van inzichten uit data-analyse zoeken we naar sturingsmogelijkheden en interventies om de stijgende Wmo-uitgaven af te vlakken.

Met de in 2024, door de raad, vastgestelde kaders voor de transformatie van de Wmo worden de komende jaren maatregelen uitgevoerd om de ondersteuning voor inwoners die het echt nodig hebben, beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar te houden. Ook geven we uitvoering aan onderdelen van de Wonen, Welzijn, Zorg visie die in 2021 is vastgesteld.

Maatschappelijke Zorg

We spannen ons in om inwoners met complexe problemen zelf regie te laten pakken en oplossingen in gang te zetten. Samenwerking tussen lokale en regionale partners zoals gemeente, zorg- en ondersteuningsorganisaties, woningcorporatie en politie zorgt voor een adequate waakvlamfunctie en voorkomt dat mensen tussen wal en schip vallen. Met onze inspanning dragen we bij aan een inclusieve samenleving

De Uitvoeringsagenda Complexe Maatschappelijke Zorg is geëvalueerd en wordt op onderdelen voortgezet in het Lokaal Plan Beschermd Thuis. Hiervoor worden de preventiemiddelen benut die centrumgemeente Nissewaard, vooruitlopend op de doordecentralisatie Beschermd Wonen, overmaakt naar de regiogemeenten om lokaal activiteiten op te zetten gericht op beschermd thuis ter voorkoming van de duurdere maatwerkvoorziening beschermd wonen.

Er speelt vaak ook een huisvestingsvraagstuk in geval van complexe zorg. Het bieden van huisvesting heeft onze specifieke aandacht. Ter voorbereiding op de decentralisatie Beschermd Wonen bereiden we samen met de regiogemeenten Goeree-Overflakkee, Voorne aan Zee en centrumgemeente Nissewaard, nieuwe afspraken voor over de voortzetting van de samenwerking vanaf 2026. De huidige afspraken lopen af op 31 december 2025.

Daarnaast lopen de huidige contracten met de aanbieders van beschermd wonen ook af per 31 decembern 2025. De contracten zijn gekoppeld aan de regionale samenwerkingsregeling. Er is in 2024 voorbereid op een nieuwe inkoopronde.

Inkomensondersteuning/Participatiewet/Schulddienstverlening

Landelijk is er in 2024 gewerkt aan het wetsvoorstel ‘Participatiewet in balans’. In dit wetvoorstel staan ruim twintig maatregelen om de huidige Participatiewet te verbeteren en de balans tussen rechten en plichten te herstellen. Dit alles met het doel om de regels en procedures rondom bijstandsuitkeringen te vereenvoudigen. Gemeenten krijgen hierdoor ook meer ruimte voor maatwerk. Professionals zouden beter in moeten kunnen spelen op de persoonlijke situatie van mensen en hen effectiever moeten kunnen helpen naar werk. Vertrouwen en de menselijke maat worden bij de uitvoering kernwaarden.

In 2024 is op het gebied van schuldhulpverlening landelijk ingezet op het verkleinen van verschillen in de schuldhulpverlening tussen gemeenten onderling. Vertegenwoordigers van het kabinet, de VNG, NVVK en Divosa hebben hun handtekening gezet onder een gezamenlijk actieplan om de schuldhulp in Nederland komende jaren te versterken. Ze hebben gewerkt aan een zogeheten ‘Basisdienstverlening schuldhulpverlening’. Deze nieuwe basisdienstverlening moet leiden tot een hulpaanbod dat toegankelijker is en in iedere gemeente bestaat uit minimaal dezelfde basiselementen. Veel gemeenten, waaronder ook de onze, passen al elementen uit deze basisdienstverlening schuldhulpverlening toe. Andere elementen zijn nog in ontwikkeling of worden onderzocht op effectiviteit. In het eerste kwartaal van 2025 wordt er in de Tweede Kamer gedebatteerd over het voorstel.

Binnen de Hoeksche Waard zelf hebben we in 2024 het Integraal Beleidsplan Inkomensondersteuning en Schulddienstverlening 2025-2028 opgeleverd. Met dit beleidsplan richten we ons voor de komende periode op vier doelen:

• Voorkomen dat inwoners in geldzorgen terechtkomen.
• Inwoners krijgen tijdig passende hulp bij het rondkomen of oplossen van financiële problemen.
• Alle kinderen hebben gelijke kansen.
• Inwoners kunnen (blijven) participeren in onze samenleving.

Werk

Op het gebied van werk bleven we ons, met HWwerkt! als uitvoeringsorganisatie, in 2024 samen met werkgevers en partners in de regio inzetten op het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt voor onze inwoners. Dat deden we onder andere via netwerkvorming, het organiseren van werk-leerlijnen, deelname aan verschillende projecten uit de Regio Deal en inzet op Social Return.

In 2024 zijn we gestart met de voorbereiding op de nieuwe Wet van school naar werk. Dit is een sluitende aanpak waarbij jongeren begeleiding konden krijgen bij de overstap van school naar werk. Ook hebben we belangrijke stappen gezet op het gebied van inburgering. Daarin werden er workshops georganiseerd over de participatieverklaring en over de arbeidsmarkt waarin nieuwkomers leerden over de Nederlandse samenleving en hoe ze hieraan kunnen deelnemen.

Integraal en datagedreven werken

Integraal en datagedreven werken heeft een stevige relatie met de in het hoofdlijnenakkoord benoemde ‘Kadernota Sociaal’. Deze naam is in 2024 veranderd naar de ‘Visie SamenLeven’, gezien de gelijkwaardigheid met de Omgevingsvisie. De Visie SamenLeven richt zicht hierbij voornamelijk op het sociaal domein, maar zoekt actief de verbinding op met het fysiek domein. In 2024 is actief gewerkt aan de totstandkoming van de Visie SamenLeven. In de visie stellen we een aantal leidende principes vast over de rol die we als gemeente hebben in het sociaal domein en gaan we in op hoe we de kracht van de samenleving kunnen versterken. Aan de hand van data die inmiddels verzameld is over de grootste maatschappelijke opgaven brengen we richting aan, en gaan we dieper in op hoe we hier integraal en in nauwe samenwerking met betrokken spelers – intern en extern – aan gaan werken. In 2025 verwachten we de visie vast te stellen.

Wat hebben we bereikt? Wat hebben we gedaan?

Wat heeft het gekost?

In de tabel staan, per taakveld, de baten en lasten van dit programma, het gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten, de mutaties in de reserves en het gerealiseerde resultaat. Hierbij worden de baten weergegeven als + en de lasten als –. De onttrekkingen aan de reserves zijn gebaseerd op de werkelijk gemaakte kosten (indien systeemreserves). De kosten van de overhead (taakveld 0.4) worden, conform de BBV, weergegeven in het onderdeel “Algemene dekkingsmiddelen, overhead, VPB en onvoorzien”.

De belangrijkste financiële afwijkingen zijn in onderstaand overzicht weergegeven (zie gerealiseerd resultaat, kolom 'Saldo 2024') uit bovenstaande tabel. Verschillen tussen taakvelden die per saldo budgettair neutraal zijn, zijn buiten deze verschillenanalyse gelaten.

Beleidsindicatoren

Onderstaande tabel geeft de beleidsindicatoren weer die betrekking hebben op dit programma. De gegevens komen hierbij vanuit “Waar staat je gemeente.nl”.